KOFFIJBERG K, HUSTINGS F , JONG A DE , HORNMAN M & WINDEN E VAN (2011) Recente ontwikkelingen in het voorkomen van Taigarietganzen in Nederland. LIMOSA 84 (3): 117-131.

Zelfs voor geoefende vogelaars is het determineren van Taigarietganzen geen sinecure. Ons beeld van het voorkomen in Nederland wordt bovendien al een poos vertroebeld door tegenstrijdige berichten over de juiste kenmerken, waardoor gerapporteerde aantallen tijdens landelijke tellingen waarschijnlijk jarenlang zijn overschat. Ook internationaal gezien bestaat er geen overeenstemming over de status van de soort. Wel blijkt uit onderzoek in de vaste overwinteringsgebieden in het Oost zee gebied dat de Europese winterpopulatie recent afneemt. In dit licht, en mede met het oog op de verplichtingen voortvloeiend uit de Europese Vogel richt - lijn, is het van belang meer te weten over de status van Taigarietganzen in Nederland. Daartoe zijn de waargenomen aantallen vanaf 1990/1991 aan een nader onderzoek onderworpen. In dit artikel presenteren we de resultaten hiervan en bespreken we recente ontwikkelingen in aantallen en verspreiding. Vanwege de determinatieproblematiek gaan we ook in op de belangrijkste kenmerken van Toendra- en Taigarietganzen.

Rietganzen bewonen een broedareaal van Noord-Scandinavië tot ver in het oosten van Siberië en komen, in tegenstelling tot veel andere ganzensoorten, zowel in hoogarctische toendra als in de taigazone tot broeden (Scott & Rose 1996, Madsen et al. 1999). Binnen dit grote areaal worden doorgaans meerdere (onder)soorten onderscheiden. Welke indeling daarbij wordt aangehouden, en of er sprake is van soorten, ondersoorten of geografische variatie, is al meer dan 100 jaar onderwerp van discussie (o.a. Huyskens 1986, Burgers et al. 1991, Sangster & Oreel 1996, Ruokonen & Aarvak 2011). Hetzelfde geldt voor de kenmerken op grond waarvan de verschillende rietganzen kunnen worden onderscheiden.
      Veel moderne auteurs (o.a. van den Bergh 1985, 2003a, b, 2003-04, 2004), de bekende handboeken (Bauer & Glutz von Blotheim 1968, Cramp & Simmons 1977) en Wetlands International (2006) volgden de door Delacour (1951) gehanteerde indeling die deels is afgeleid uit het werk van Johansen (1945). Delacour onderscheidde naast de Kleine RietgansAnser brachyrhynchus (die naderhand algemeen werd beschouwd als aparte soort) twee Toendrarietganzen, Anser fabalis rossicus en A. f. serrirostris, en drie Taigarietganzen, Anser fabalis fabalis, A. f. johanseni en A. f. middendorfii. De onderbouwing hiervan wordt door verschillende auteurs ernstig in twijfel getrokken (o.a. Sangster & Oreel 1996). Inmiddels zijn met behulp van moderne moleculaire DNA-techieken nieuwe inzichten ontstaan. Ruokonen et al. (2008) onderscheiden daarbij, op grond van monsters van geschoten en gevangen vogels en balgen in musea, naast de Kleine Rietgans, twee rietganzen: Anser middendorffii broedend in de oostelijke taigazone en A. fabalis uit de toendra en taiga van het westelijk verspreidingsgebied. Bij deze laatse soort worden drie ondersoorten onderscheiden: A. f. fabalis, A. f. rossicus en A. f. serrirostris. In een latere analyse zijn deze bevindingen nog eens bevestigd (Ruokonen & Aarvak 2011), maar ze worden (nog) niet algemeen erkend en overgenomen. Ook de split van Taigarietgans en Toendrarietgans is internationaal gezien nog niet overal geaccepteerd (Crochet & Joynt 2010). De Nederlandse systematische lijst omvat momenteel Taigarietgans A. fabalis, Toendrarietgans A. serrirostris en Middendorffs Rietgans A. middendorffii (Sangster & Oreel 1996, Sangster et al. 1999, Redactie Dutch Birding 2009).
      In dit artikel wordt vanuit praktisch oogpunt de indeling in Taiga- en Toendrarietganzen aangehouden. De twee vormen zijn immers te onderscheiden op grond van een aantal kenmerken en ze blijken bovendien, zoals aangetoond door ringterugmeldingen, verschillende broedgebieden te bewonen (Burgers et al. 1991). #### Toendrarietgans Anser serrirostris Taigarietgans Anser fabalis

[pdf alleen voor leden] [english summary]