(2008) Recensie: Ven J. van der. 2007. Roze is een kleur (Zoektochten naar een eend in Myanmar). LIMOSA 81 (4): 174-175.

Roze is een kleur Zoektochten naar een eend in Myanmar Joost van der Ven 2007. IJzer, Utrecht. ISBN 9789086840076. 267 pagina's, prijs € 22,50.

Joost van der Ven, oud-voorzitter van Vogelbescherming Nederland, beschrijft in dit reisboek zijn pogingen om de Aziatische Rozekopeend Rhodonessa ca ryophyllacea, die "bijna zeker uitgestorven" is (Handbook of the Birds of the World), terug te vinden in noordelijk Myanmar (Birma). Nog steeds wordt niet uitgesloten dat deze soort nog voorkomt in ontoegankelijke moerasgebieden in noordelijk Zuidoost-Azië. Jarenlang konden geschikte wetlands in Myanmar niet bezocht worden, vanwege de isolationistische politiek van het dictatoriale regime. Tot de hardhandig neergeslagen opstand van de Boedhistische monniken in september in 2007 was er echter een korte periode om deze gebieden op het nog voorkomen van deze eend te verkennen.
      De Rozekopeend werd ontdekt in het laatste kwart van de 18e eeuw door Engelse kolonisten in India. In 1790 werd de soort voor het eerst beschreven door John Latham, vermoedelijk aan de hand van een tekening van een vogel in een waterwild collectie te Calcutta (collectie Liverpool Museum). De laatste vogel stierf volgens Van der Ven in 1933 in een vogelpark in Surrey, Engeland, maar sindsdien zijn nog diverse waarnemingen van deze soort in het wild geclaimd. Het precieze jaar van uitsterven is dus onduidelijk. Toen aan het eind van de jaren negentig Myanmar weer door toeristen bezocht mocht worden, greep Van der Ven die kans om meerdere vakanties te besteden aan zoektochten naar een mogelijke restpopulatie van de Rozekopeend in de provincie Kachin (1999-2006). Daar liggen uitgestrekte wetlands, gevormd door tijdens de moesson overstromende rivieren, die een geschikt habitat vormen voor de soort.
      In dit boek geeft Van der Ven eerst een overzicht over de geschiedenis van deze eend in de ornithologische literatuur. Daaraan vooraf gaat een introductie over de Britse exploratie van de avifauna van India. Negentiende-eeuwse Britse ornithologen zoals Jerdon en Hume kenden de soort uit Bengalen, anderen slechts van vogels die ter markt kwamen. Het aantal gedocumenteerde veldwaarnemingen van Rozekopeend is dan ook erg gering. Aan het eind van de 19e eeuw konden diverse vogelaars de soort al niet meer vinden, en zagen hem enkel nog als jachtbuit. Van der Ven beschrijft slechts één veldwaarneming van Rozekopeend door Finn (1915). Slechts twee van de 75 museumexemplaren zijn afkomstig uit Myanmar, daterend van 1908 en 1910. Helaas ontbreekt een helder overzichtslijstje van de 75museumspecimensmet hun achtergrondgegevens. Ons Nationaal Natuurhistorisch MuseumNaturalis heeft één opgezette Rozekopeend, een mannetje uit India dat dateert van vóór 1866 (Schlegel, Revue des collections duMusée d'Histoire naturelle des Pays-Bas, Anseres p. 62). Schlegel noemt hem dan nog in navolging van Jerdon "commun au Bengale". Habitatverlies door drooglegging van moerasgebieden ten behoeve van landbouw, bevolkings- en jachtdruk zijn de vermoedelijke oorzaken van de achteruitgang en het verdwijnen van de soort.
      Van der Ven besteedt vanuit zijn internationale vogelbeschermingswerk ook aandacht aan de koloniale en recente politieke geschiedenis van Myanmar, dat een heel lezenswaardig deel van het boek uitmaakt, en waarbij ook het desastreuze milieubeleid van drooglegging van de wetlands en ontbossing aan de orde komt. Daarbij stelt hij de effectiviteit van de Westerse boycot van het militaire regime aan de orde, en pleit hij voor een pragmatischer aanpak. De Aziatische landen blijven gewoon zaken doen met het regime, en bemiddeling van de zijde van de VN heeft nog geen verandering gebracht in de situatie. Volgens Van der Ven is er nog geen politiek alternatief in zicht.
      Het zal niet verbazen dat de zoektochten naar de Rozekopeend niet succesvol waren. De geschikte natuurgebieden zijn moeilijk toegankelijk, uitgestrekt en ook per boot onoverzichtelijk. De soort is overdag heimelijk en teruggetrokken. Van der Ven en zijn vogelvrienden zien wel andere zeer zeldzame soorten, waaronder de bijna uitgestorven Keizerreiger Ardea imperialis waarvan de wereldpopulatie op 50 vogels word geschat. Dat de Rozekopeend nog ergens levend zal opduiken is niet waarschijnlijk, maar wordt nog steeds niet uitgesloten geacht.

Recensie van Ruud Vlek

[gratis pdf] [english summary]