Ardea
Official journal of the Netherlands Ornithologists' Union

login


[close window] [previous abstract] [next abstract]

Baggerman B., Baerends G.P., Heikens H.S. & Mook J.H. (1956) Observations on the behaviour of the Black Tern, Chlidonias n. niger (L.), in the breeding area. ARDEA 44 (1-3): 1-71
Na een korte inleiding in hoofdstuk I wordt in hoofdstuk II een beschrijving gegeven van de drie kolonies waar de Zwarte Stern werd bestudeerd en van de wijze waarop werd waargenomen. In hoofdstuk III wordt een kort overzicht gegeven van de meest belangrijke gebeurtenissen in het broedseizoen en ook worden, voor zeven opeenvolgende jaren, gegevens verstrekt over de data van aankomst in het broedgebied, de nestplaatsbezetting en het leggen vat het eerste ei. In hoofdstuk IV worden verschillende soorten gedrag van de Zwarte Stern in het broedgebied beschreven. Na een korte beschrijving vat niet-reproductief gedrag zoals trek, voedselzoeken en reacties op roof vijanden (wervelvlucht), volgt een gedetailleerde beschrijving van d, verschillende reproductieve gedragingen. De Zwarte Stern vertoon twee opvallende baltsvluchten die buiten de kolonie worden uitgevoerd. De eerste is de z.g. hoogvlucht, die begint met een gezamenlijk uiten van de krierk-roep en waaraan twee of gewoonlijk meer stern deelnemen. Al cirkelend stijgen de dieren steeds hoger de lucht in (stijgvlucht) en verdelen zich dan in kleine groepjes. Hierna maken deze groepjes (gewoonlijk 2-3, soms meer dieren) een glijvlucht naar beneden, waarbij de vleugels stil worden gehouden. De tweede balts vlucht is de visvlucht. Hierbij vliegt een mannetje op typische wijze (roeivlucht) met een prooi rond en uit daarbij voortdurend de visroep. Gewoonlijk wordt hij gevolgd door een vrouwtje dat op normale manier vliegt (soms echter kunnen twee dieren volgen). Aan het einde van de visvlucht gaat het vrouwtje ergens buiten de toekomstige kolonie zitten en wordt daar door het mannetje gevoerd. Boogvlucht en visvlucht zijn met aan elkaar gekoppeld. . Er wordt een beschrijving gegeven van het gezamenlijk bezetten van de nestplaats op een dag. Tijdens het bezetten van de nestplaatsen en ook daarna kunnen verschillende vechthandelingen als jagen, dreigen en wiekelen worden waargenomen. In deze handelingen kunnen componenten van aanval en vlucht worden onderscheiden. De nesten en de wijze van nestbouw worden beschreven. Verschillende baltshandelingen nl. voeren, drukken, gezamenlijk drukken en strekken spelen zich op het nest af, vooral als een van de partners bij de andere neerstrijkt. Vrouwtjes die op het nest zitten worden door hun partners gevoerd op dezelfde wijze als dit na afloop van een visvlucht geschiedt. Drukken wordt door een mannetje uitgevoerd dat op het nest staat, terwijl het vrouwtje in de buurt rondvliegt. Tijdens het drukken houdt het mannetje de kop laag bij de grond, terwijl de rest van het lichaam schuin omhoog wijst. Door bijdraaien met het gehele lichaam blijft het mannetje de kop op het vliegende vrouwtje gericht houden. Wanneer een vrouwtje op het nest staat en het mannetje komt aanvliegen zonder voer, kan zij ook drukken, maar wanneer het mannetje voer heeft bedelt zij meestal. Na het landen op het nest nemen beide vogels de z.g. strekhouding aan, waarbij de nek gestrekt is, de snavel schuin omhoog gericht is en het lichaam schuin naar beneden afloopt. Het z.g. gezamenlijk drukken wordt door man en wijf samen op het nest uitgevoerd. De houding van het lichaam lijkt veel op die van drukken, maar er wordt nu vaak naar nestmateriaal gepikt. Voor de copulatie voert het mannetje soms het vrouwtje; na de copulatie komt dit voeren veelvuldig voor. Gedurende de eerste weken na de nestplaatsbezetting voeren de sterns die op de kolonie aanwezig zijn vaak een gezamenlijke vlucht uit laag boven het water en van de kolonie vandaan. Tijdens deze vlucht maken de dieren zwenkingen van links naar rechts terwijl ze geen geluid laten horen (zwenkvlucht). Beide seksen nemen in ongeveer gelijke mate aan het broeden deel. De totale broedperiode duurt ongeveer 20-23 dagen. De afzonderlijke 'zitperioden' van het mannetje duren gemiddeld 23,3 minuten, die van het vrouwtje 27,7 minuten. In de broedperiode voeren de dieren nog vaak nestbouwhandelingen uit, vooral bij het aflossen. Een beschrijving wordt gegeven van het grootbrengen van de jongen. In hoofdstuk V is een poging gedaan om de fylogenetische herkomst van de baltshandelingen van de Zwarte Stem af te leiden en met overeenkomstige gedragingen van andere soorten Lari te vergelijken. In de inleiding van dit hoofdstuk wordt een kort overzicht gegeven van de verschillende methoden om de fylogenetische afkomst van de gedragselementen te bestuderen. De hoogvlucht lijkt een geritualiseerde ceremonie te zijn waarin tendenties tot aanval en vlucht kunnen voorkomen. Wat betreft de voerceremonie zijn er geen aanwijzingen te vinden dat deze ontstaan is als overspronghandeling. Er is meer voor te zeggen dat de ceremonie uit voortijdig optredend, autochtoon geinnerveerd ouderlijk voergedrag is ontstaan en na ritualisatie in het baltspatroon is vastgelegd. Het bedelen van het vrouwtje is waarschijnlijk een oversprongbeweging die afgeleid is van infantiel gedrag. Het is mogelijk dat in de wervelvlucht en de zwenkvlucht zowel aanval- als vluchttendenties voorkomen. Bij de wervelvlucht lijkt het alsof de tendentie tot aanvallen groter is dan die tot vluchten, terwijl het omgekeerde het geval zou kunnen zijn bij de zwenkvlucht. De gesynchroniseerde nestplaatsbezetting wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt door de gezamenlijke actie van een intern rijpingsproces en uitwendige factoren. Nestbouwhandelingen werden onder verschillende omstandigheden waargenomen. In een aantal van deze gevallen lijken deze handelingen autochtoon te worden veroorzaakt. In andere gevallen lijkt het echter waarschijnlijker dat de nestbouw het gevolg is van een conflict tussen elkaar tegenwerkende drangen. Er werd aangetoond dat de duur van het nestbouwen door een zojuist afgeloste vogel omgekeerd evenredig is met de tijd gedurende welke deze heeft gebroed. Het gezamenlijk drukken lijkt op de eerste intentie bewegingen van kuiltje draaien bij ander stem soorten, terwijl nestbouwen op z'n minst een component ervan is. Drukken lijkt op de intentie bewegingen van kuiltje draaien en wordt misschien veroorzaakt door de aanwezigheid van een conflict. De constantheid in vorm en de taxis component suggereren een sterke mate van ritualisatie. In de strekhouding komen veel componenten voor die duiden op een tendentie tot wegvliegen. De geluiden die in verschillende situaties geuit worden lijken elk een bepaalde graad van voortplantingsdrang uit te drukken. In hoofdstuk VI wordt een poging gedaan de biologische betekenis van de verschillende handelingen, die een signaalfunctie bezitten, te analyseren. Hiertoe werden de frequenties bestudeerd waarin de verschillende activiteiten in de loop van het seizoen worden uitgevoerd. De gegevens tonen aan dat in het begin van het seizoen relatief meer hoogvluchten dan visvluchten worden uitgevoerd, terwijl later deze frequenties veranderen ten gunste van de visvluchten. Het aantal glijvluchten dat door twee sterns wordt uitgevoerd neemt in de loop van de tijd toe ten koste van die van 3 of meer dieren. Het bleek bovendien dat de overgrote meerderheid van de glijvluchten van twee dieren door een mannetje en een vrouwtje worden uitgevoerd. Dit leidde tot de conclusie dat de hoogvlucht in de eerste plaats clidnt tot het vormen van de paren. Van de visvlucht wordt verondersteld dat zij dient om de band tussen de partners te verstevigen en hun gedrag te synchroniseren. De voerceremonies zouden de functie kunnen hebben het aantal ontmoetingen tussen de partners te vergroten en daardoor de dieren de gelegenheid te geven aan elkaar te wennen. De verschillende houdingen die tijdens deze ontmoetingen worden aangenomen zouden de functie kunnen hebben om de motivaties tot aanval en vlucht af te reageren, zonder de nadering van de partners te verstoren. Drukken schijnt bovendien de functie te kunnen hebben de partner of de jongen naar het nest te lokken.


[close window] [previous abstract] [next abstract]