Kempenaers B., Plompen W. & Briskie J.V. (1994) Patterns of sperm storage in two species of tits. ARDEA 82 (1): 185-191

Bij vogels wordt sperma na de copulatie opgeslagen in gespecialiseerde orgaantjes die zich bevinden ter hoogte van de utero-vaginale junctie. Deze spermaopslag orgaantjes ('sperm storage tubules', verder afgekort als SSTs) zijn blinde, al of niet vertakte buisjes, die waarschijnlijk bij alle vogelsoorten voorkomen. Recente studies tonen aan dat het aantal SSTs en de structuur en de grootte van de SSTs sterk verschillen tussen de soorten. Onze kennis over de betekenis van deze verschillen en over de relatie tussen spermaopslag en het voortplantingsgedrag is echter zeer beperkt. Dit artikel beschrijft de morfologie van de SSTs en de spermaopslag bij twee nauw verwante soorten, de Koolmees en de Pimpelmees. Bij beide soorten speelt spermacompetitie een grote rol, dat wil zeggen extrapaar (='buitenechtelijke') jongen komen frequent voor. Pimpelmezen copuleren echter veel frequenter dan Koolmezen. Spermaopslag lijkt dus belangrijker te zijn bij de Koolmees dan bij de Pimpelmees en daarom kunnen we verwachten dat Koolmezen beter ontwikkelde opslag organen (groter aantal, grotere buisjes,...) bezitten en meer sperma opslaan dan Pimpelmezen. Wanneer we controleren voor lichaamsgewicht, blijkt er geen verschil te zijn tussen beide soorten wat betreft het aantal SSTs, de vorm en de grootte van de SSTs en de proportie SSTs die gevuld zijn met sperma (Tabel 1). Sperma is niet random verdeeld over de SSTs, maar komt eerder voor in bundels (Fig. 1, 2). De totale hoeveelheid opgeslagen sperma was gemiddeld groter bij de Koolmees, maar er zijn grote verschillen tussen de individuen (Tabel 1). Deze studie suggereert dat er een verband kan zijn tussen de hoeveelheid opgeslagen sperma en het copulatiepatroon, doch dit dient verder in detail bestudeerd te worden. De structuur van de SSTs en de spermaopslag capaciteit bij beide mezen is vergelijkbaar met deze van andere zangvogels.