SPAANS A (2000) Grote plaatstrouw van Kokmeeuwen Larus ridibundus aan een winterkwartier in Den Haag. LIMOSA 73 (3): 87-96.

Kokmeeuwen komen 's winters in grote aantallen in onze steden voor. Zij leven daar vooral van brood dat het publiek aan de vogels voert. Daarbij laten de meeuwen vaak een vertrouwelijk gedrag zien, hetgeen erop kan duiden dat het de hele winter grotendeels om dezelfde meeuwen gaat en de vogels iedere winter naar dezelfde plek terugkeren. In het begin van de jaren zestig is dit op de Hofvijver in het centrum van Den Haag nader onderzocht aan de hand van meeuwen die van kleurringen waren voorzien. Veel geringde meeuwen bleken inderdaad niet aIleen dezelfde winter maar ook in de winters daarop geregels op de Hofvijver aanwezig te zijn. Grote plaatstrouw van Kokmeeuwen aan het winterkwartier is ook in andere steden in Nederland en elders in Europa gevonden en lijkt eerder regel dan uitzondering

Kokmeeuwen zijn het hele jaar door een algemene verschijning in ons land, al kunnen de aantallen in ruimte en tijd sterk fluctueren (Sovon 1987). In steden en dorpen zijn de grootste aantallen in de winter aanwezig, met uitschieters in periodes met vorst en sneeuwval, als de foerageermogelijkheden buiten de bebouwde kom gering zijn (Nijhoff et al. 1963, Hulscher 1985, Sovon 1987). De vogels die 's winters in ons land verblijven, betreffen slechts voor een klein deel onze eigen broedvogels. Het merendeel van de Kokmeeuwen die in Nederland broeden, trekt in de zomer en herfst naar het westen en zuiden weg. Een klein aantal bereikt daarbij zelfs het noorden van Afrika. De blijvers worden vanaf de zomer tot ver in de winter aangevuld met meeuwen uit Noord- en Oost-Europa (Speek & Speek 1984).

In Den Haag zijn Kokmeeuwen eveneens het hele jaar door aanwezig. Ook hier zijn de aantallen in de winter het grootst (Tinbergen 1930, Nijhoff et al. 1963, deze studie). In de winter 1962/63 werden bij enkele simultaantellingen in de hele stad (toen kleiner in oppervlakte dan nu) ruim 7000 (bij zacht weer) tot meer dan 30 000 vogels (bij strenge vorst) geteld (Spaans & Swennen 1964). De meeuwen werden verspreid over de hele stad gezien, al waren ze op wateren en op grasvelden en daken daaromheen talrijker dan elders.

Op de Hofvijver in het centrum van Den Haag werden in 1960 en 1961 's winters enkele honderden Kokmeeuwen geteld, met als maximum een aantal van 800 tijdens een periode met vorst (Nijhoff et al. 1963). De meeuwen bleken vrijwel geheel te leven van brood dat door het publiek aan de vogels werd gevoerd. Vanaf het moment dat de aantallen in de herfst sterk toenamen, pikten de meeuwen het brood ook veelvuldig uit de hand van de mensen. Elders in de stad werd dit fenomeen niet gezien. Op de Hofvijver werd het echter ook al in de jaren twintig opgemerkt (Tinbergen 1930). De meeuwen vertoonden hier dus al tientallen jaren een heel vertrouwelijk gedrag. Dit gedrag deed bij mij het vermoeden rijzen dat het hier de hele winter door grotendeels om dezelfde meeuwen ging en dat de vogels iedere winter naar deze plek terugkeerden. Dit is in de winters 1962/63 tot en met 1964/65 onderzocht door gedurende de eerste twee winters meeuwen te vangen en door middel van kleurringen in het veld individueel herkenbaar te maken. De resultaten van dit onderzoek zijn destijds slechts in algemene termen beschreven (Spaans & Swennen 1964). Gedurende de laatste 10-15 jaar staat in ons land onderzoek naar plaatstrouw van Kokmeeuwen opnieuw in de belangstelling (de Beer & Majoor 1986, 1988, van Dijk 1990, 1993, van Dijk & Majoor 1995, Majoor 1997). In dit artikel worden de resultaten van het onderzoek op de Hofvijver daarom alsnog in detail beschreven en wordt een overzicht gegeven van de plaatstrouw van Kokmeeuwen in Nederland en elders in Europa. Kokmeeuw Chroicocephalus ridibundus = Larus ridibundus

[gratis pdf] [english summary]