HEG D (2001) Themadag 'Evolutie van Sociaal Gedraag': Twee legsels in één nest: de evolutie van gezamenlijk nestelen bij vogels. LIMOSA 74 (2): 73-73.

AI sinds begin vorige eeuw verschijnen er regelmatig berichten in de ornithologische literatuur over vondsten van zeer grote legsels in een nest. Met de ontwikkeling van DNA fingerprint technieken sinds 1985 is het mogelijk om het ouderschap te bepalen van deze legsels. Een deer van de vergrote legsels bleek afkomstig van vrouwtjes die eieren 'dumpen' in de nesten van andere broedpaartjes. Een ander deer bleek te behoren tot gezamenlijk nestelende vrouwtjes. Gezamenlijk nestelen blijkt regelmatig voor te komen bij minimaal 35 vogelsoorten (verdeeld over 15 families) en blijkt uiteen te vallen in vijf algemene typen. Drie typen komen voor bij coöperatief broedende soorten: 1) meerdere paartjes in hetzelfde territorium ('plural breeding'); 2) broedpaar met helpervrouwtje( s); 3) mannetje met meerdere vrouwtjes, waarbij het mannetje het grootste deeI van de incubatie op zich neemt. Twee typen komen voor bij soorten die normaal gesproken niet coöperatief broeden: 4) coöperatieve polygynie (man met twee vrouwen); 5) vrouwtje-vrouwtje broedparen. Het voorkomen van gezamenlijk nestelen roept allerlei gedragsecologische vragen op. Kunnen we deze vorm van nestelen daadwerkelijk coöperatief noemen? Wat zijn de reproductieve consequenties? Hoe lossen de soorten het probleem op van vergrote legsels en het maximaal aantal eieren wat effectief kan worden bebroed? Wanneer en hoe kunnen we binnen-groep conflicten verwachten? Hierop is ingegaan aan de hand van twee voorbeelden, een waarbij gezamenlijk nestelen waarschijnlijk een recent en/of relatief onbelangrijk evolutionair fenomeen is (de Scholekster Haematopus ostralegus), en een waarbij gezamenlijk nestelen de regel is (vaak door twee of meer zusters), maar desalniettemin leidt tot grote binnen-groep conflicten, dominantierangordes en destructie van elkaars eieren (de Eikelspecht Melanerpes formicivorus).

[gratis pdf] [english summary]