MEIJER R & WEEL B (2007) De broedvogelbevolking van de Biesbosch, 35 jaar na de nieuwe start. LIMOSA 80 (4): 139-152.

Vijfendertig jaar geleden veranderde het uiterlijk van de Biesbosch drastisch toen van de ene dag op de andere de getijdenwerking uit dit belangrijke Nederlandse natuurgebied verdween door het sluiten van de Haringvlietsluizen. Met het getij verdwenen ook de griendhoutcultuur en het oogsten van riet. De nieuwe ontwikkeling die toen inzette had uiteraard zijn gevolgen voor de vogelstand, die hier worden beschreven aan de hand van jarenlange broedvogelmonitoring en inventarisaties uit het verleden. De Biesbosch is rijker geworden in soorten en aantallen broedvogels, maar tegelijkertijdminder uniek.

"De Biesbosch is dood, leve de Biesbosch!" schreef Zonneveld (1970) naar aanleiding van het sluiten van de Haringvlietsluizen op 2 november 1970. Op dat moment kwam er een einde aan de oude Biesbosch, een uniek zoetwatergetijdengebied dat zich in de loop van meer dan vijf eeuwen had ontwikkeld. De nieuwe Biesbosch bestaat inmiddels al weer ruim 35 jaar. Door het verdwijnen van het getij en de minder intensieve exploitatie biedt hij voor tal van planten- en diersoorten veel meer mogelijkheden dan de oude. Daardoor zijn het aantal soorten broedvogels en de aantallen per soort sterk gewijzigd: er zijn soorten verdwenen en nog veel meer soorten nieuw verschenen. Van sommige soorten zijn de aantallen sterk gedaald, veel soorten zijn echter juist veel talrijker geworden.
      Vooral de laatste decennia worden deze veranderingen nauwlettend gevolgd, zowel door vrijwilligers als door medewerkers van Staatsbosbeheer. De Biesbosch heeft immers een belangrijke plaats in het natuurbeschermingsbeleid van de Nederlandse overheid (zie o.a. Ministerie van LNV 1990, 2004, Bisseling et al. 1994). Het is een kerngebied van de Ecologische Hoofdstructuur en sinds 1994 heeft het de status van Nationaal Park. De grote vogelwaarden zijn ook aanleiding geweest om(delen van) het gebied op te nemen in verschillende (inter)nationale lijsten van gebieden van belang voor het behoud van natuurlijke rijkdommen (o.a. de Conventies van Ramsar en Bern en de Europese Vogelrichtlijn).
      Om de ontwikkelingen te kunnen volgen en daarover te rapporteren is een samenhangend monitoringstelsel ontwikkeld (van der Meulen et al. 1995), waarin de al langer bestaande vogelprojecten zijn opgenomen. Op basis van onder meer de resultaten van deze broedvogelmonitoringprojecten (Meijer 2007a) wordt in deze bijdrage een samenvatting gegeven van de veranderingen in de broedvogelbevolking van de Biesbosch. Op de twee belangrijkste veranderingsprocessen wordt wat dieper ingegaan: dat van griend naar wilgenbos en dat van rietgors naar ruigte. Deze processen worden beschreven en ook de wijze waarop ze de aantallen broedvogels hebben beïnvloed. Hiertoe worden de gevolgen besproken voor een aantal soorten die min of meer representatief zijn voor een grotere groep.

[gratis pdf] [english summary]