Hoe Bosuilen overleven in een steeds veranderend landschap – Fred & Henk–Jan Koning

Door het toedoen van de mens zijn er nog maar weinig stabiele ecosystemen in Europa. Vervuiling, versnippering, landgebruik en bescherming bepalen grotendeels welke soorten zich kunnen handhaven of zich kunnen vestigen. In deze studie van 60 jaar laten we zien hoe een populatie Bosuilen zich vestigde en staande hield in een duingebied. De samenstelling van de predatoren, van zowel vogels als zoogdieren, was aan grote veranderingen onderhevig. Soorten verdwenen, andere soorten vestigden zich. Dit had grote gevolgen voor de populatie bosuilen die zich in hun voedselvoorziening steeds weer moesten aanpassen aan de nieuwe situatie. Ook maatregelen ten behoeve van natuurbescherming (Life +, Pass), bestrijding van exoten en begrazing zijn van groot belang voor de overleving van de Bosuil. Deze pakten echter negatief uit zodat het overleven van de populatie bosuilen afhankelijk werd van immigratie.

Passie voor vogelen: volgen van vogelpopulaties voor wetenschap en bescherming – Ruud Foppen

Vogelaars zijn al sinds jaar en dag actief als ‘citizen scientist’, lang voordat dit een populair begrip werd. De meest populaire activiteiten zijn ringwerk, vogeltellingen en soortspecifieke ecologische studies. Het op grote schaal ringen van vogels geeft ons veel inzicht in verplaatsingen van vogels recenter ook in de overleving en de reproductie van veel soorten (o.a. door Constant Effort Site-project). Vogeltellingen worden gebruikt voor de samenstelling van vogelatlassen en monitoring van populatietrends. Broedbiologische studies leren ons veel over habitatvoorkeur, gedrag en populatie-dynamische aspecten.
Met name de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals heeft een grote meerwaarde en leidt tot belangrijke resultaten die ook in veel gevallen uitmonden in wetenschappelijke publicaties en rapporten. De grote waarde van citizen science gegevens zijn de schaal in ruimte en tijd waarop de gegevens worden verzameld. Het gaat om gegevens over meerdere decennia en (inter)nationale schaal. Zeker als deze data met andere datasets worden gekoppeld zoals habitatgegevens, omgevingsfactoren zoals bijvoorbeeld klimaat biedt dit volop de gelegenheid voor spannende analyses die ons inzicht bieden in de bepalende (beperkende) zaken die het wel en wee van een soort bepalen. Dat kan wederom de basis vormen voor bescherming en beheer. Daarmee is de cirkel rond. Want een van de belangrijke drijfveren van de vrijwilligers is dat ze passie hebben voor vogels en willen dat hun gegevens worden gebruikt voor bescherming.
Nederland kent voor vogels de hoogste ‘citizen science’ input ter wereld. Gelukkig worden op steeds meer plekken vergelijkbare gegevens verzameld. Er liggen uitstekende mogelijkheden om zowel de ruimtelijke schaal van de dataverzameling te vergroten (Europa-breed). En om al die citizen science initiatieven te integreren met andere door professionals verzamelde gegevens, onder meer de toenemende stroom aan zenderdata. De hoop en verwachting is dat deze kennis uitstekend kan worden benut ten behoeve van een betere bescherming van onze natuur en vogelpopulaties.

De onbekommerde spreeuw – Koos Dijksterhuis

De spreeuw is de vogel die vrouwen verleidt met een bloemetje, die voetbalwedstrijden heeft gefloten en muziek van Mozart heeft gecomponeerd. Het gezelligheidsdier dat in enorme zwermen door de lucht buitelt. De vogel die altijd neuriet en zingt. De onbekommerde flierefluiter, het zonnetje uit huis. De spreeuw is zo'n bijzonder dier, je kunt er een boek over schrijven! En dat is precies wat Koos Dijksterhuis heeft gedaan. Koos kan er meeslepend en leuk over vertellen. Dat zal hij zaterdagavond 9 maart doen, tijdens het NOU-congres in de Biotoop te Haren, van 8 tot 9 uur. Koos Dijksterhuis is bekend van zijn dagelijkse verhaaltje over de natuur in de krant Trouw. Niet alleen over de spreeuw schreef Koos een heel boek. Eerder verschenen door hem geschreven boeken over kiekendieven en over drieteenstrandlopers. Zijn nieuwste boeken gaan over de natuur van Schiermonnikoog en over waarnemend wandelen door 12 landschappen van Nederland. Behalve boeken en columns schrijft Koos vormvaste verzen op rijm, die hij in tijdschriften en dichtbundels publiceert en soms naar zijn abonnees mailt (gratis aanmelden op www.plezierverzen.nl).

Visdieven op de voet gevolgd – Sandra Bouwhuis

"Verandering is de enige constante." Heraclitus
Een uitspraak van zo’n 2500 jaar geleden, maar (ironisch genoeg) niet minder actueel. En dus is verandering één van de processen die evolutionair biologen graag bestuderen. Verandering van soorten over tijdperken. Maar ook subtielere veranderingen van individuen binnen hun leven, bijvoorbeeld tijdens het opgroeien en het ouder worden. Wat zorgt voor variatie in die verandering? Welke consequenties heeft dat? En natuurlijk de aanpassing aan een zich veranderende wereld. Het klimaat verandert, sneller dan ooit. Habitats veranderen ook. Kunnen individuen mee veranderen? Hoe doen ze dat? Gaan ze dat ook in de toekomst nog kunnen?
Om dit soort vragen te kunnen beantwoorden, is het cruciaal dat er data verzameld worden op individu-niveau en over genoeg tijd om levenslopen en (veranderingen in) omgevingsvariatie te kunnen karakteriseren. In dit verhaal laat ik jullie kennis maken met een populatie visdiefjes die sinds 1992 bestudeerd wordt door wetenschappers van het Instituut voor Vogelonderzoek in Wilhelmshaven (Vogelwarte Helgoland), Duitsland. Ik zal vertellen over de methoden die we gebruiken om deze elegante vliegers een leven lang op de voet te volgen, wat we zoal ontdekt hebben betreffende de boven genoemde veranderingen en waar we heen denken te gaan in de aankomende jaren.